50.000 – 35.000 godine prije nove ere epoha Musteriena
Najstarije naselje u blizini Banjaluke otkriveno je u Klašnicama
Na lokaciji poznatoj kao „Pećine“ pronađeni ostaci praljudi i neandertalaca iz srednjeg kamenog doba
Svjedočanstva čovjekovog postojanja iz tog razdoblja na ovim prostorima su gruba kamena oruđa iz njegovog svakodnevnog života.
era mlađeg neolita, oko 6500 godina p.n.e.
Na lokalitetu Kočićevo kod Nove Topole otkopane zemunice iz mlađeg neolita
Tokom iskopavanja pronađene velike količine keramike, kremena i kostiju
eneolit: 2500. — 1800. pr. Hr.
Prvo gradsko naselje na području Banjaluke
Gradsko naselje na području "Kastela" čini prvi kulturni soj, na kome se nalaze kasniji rimski ostatci
U centru današnje Banjaluke na području današnjeg "Kastela" pronađeni su ostatci naselja iz bronzanog doba.
1800. — 700. godine pr. Hr
Ljudi u dolini Vrbasa koriste primitivne alate
Pronađeni su: bodeži, sjekire s krilcima, srpovi, koplja, narukvice, ukrasi za kosu...
Tragovi naselja iz bronzanog doba (1800. — 700. godine pr. Hrista) nađeni su u Barlovcima i Medenom polju (10-tak km od centra grada). Na tim lokacijama pronađeni su: bodeži, sjekire s krilcima, srpovi, koplja, narukvice, ukrasi za kosu... Metal i keramik
550. p.n.e - 300. n.e.
Doba Ilira ili možda Kulture urni
Ilirsko pleme Mezeji naseljavaju porječje Vrbasa, Sane i Save
Mezeji (stgrč.: Μαζαῖοι) bili su Iliri iz grupe Panon, živjeli su u slivu Sane i srednjem toku Vrbasa, oko Vrbanje i Ugra (550. p.n.e - 300. n.e.). Kultura urni (Urnenfelder) obuhvata dobar dio Evrope pa i Posavinu.
2 vijek prije Hrista-5 vijek nove ere
Sukobi Ilira i Rimljana
Rimljani vladaju Ilirijom 8 vijekova.
Sukobi Ilira i Rima počeli su 229. p.n.e, poznati kao ilirski ratovi. Ratovi su završeni 168. godine porazom Ilira i osnivanjem provincije Ilirja na obali Jadrana južno od Neretve. Konačno osvajanje cjelokupne ilirske teritorije završio je Oktavijan.
6-9 godine nove ere
Poraz Ilira i dolazak Rimljana
Ugušen Batonov ustanak označava kraj otpora Ilira i definitivnu prevlast Rima
Batonov ustanak (Bellum Batonianum) ili Veliki ilirski ustanak, je bio najveći vojni sukob između nekoliko ilirskih plemena i antičkog Rima koji je trajao četiri godine; od 6. do 9. godine n. e.
od 1. do 5 vijeka nove ere
Period Rimske kolonizacije
Područje Banjaluke je tada bilo naseljeno pripadnicima mezejskih Ilira.
Ovo područje je bilo je u sastavu rimske privincije Ilirikum. Nalazilo se na putnom pravcu od Dalmacije do Panonije, odnosno od Salone (okolina današnjeg Splita) do Serviciuma (današnja Gradiške).
6- 7 vijek
Sloveni i ostali povremeno dolaze u Rimske provincije
"Riječni Ljudi" prvo povremeno prelaze Dunav i Savu, pomjerajući se u Velikoj seobi naroda
Velika seoba naroda je naziv za razdoblje velikih migracija mongolskih, germanskih, slavenskih, sarmatskih i drugih plemena u razdoblju od nekoliko vijekova.
kraj VI i početak VII vijeka
Sloveni sklopili savez sa Vizantijom i vremenom asimilovali lokalno stanovništvo
Slaveni prešli Savu naselili Balkan i područje današnje Banjaluke u 6. i 7. vijeku.
Prvih godina VII vijeka otpočela je masovna slavenska kolonizacija. Dok su se Avari poslije pljačkanja povlačili preko Dunava, Slaveni se trajno naseljavaju, oduzimajući Vizantincima velike teritorije.
kraj 12 vijeka
Podignuta kula Greben
Srednjovjekovni utvrđeni grad Greben, do danas ostaje pokriven velom tajni
1293
Najranije slovensko naselje je Vrbaski grad (Verbaz, Orbasz, Urbaz, Vrbaz, Wrbaz
Vrbaškij grad ili Castrum Orbaszka se spominje 1293. godine i bio je sjedište tadašnje župe Vrbas.
Neki istoričari Vrbaški grad poistovjećuju sa Gornjim Šeherom, a većina smatra da odgovara ostacima tvrđave i grada pronađenim u Gornjim Podgradcima poznat i kao Grad Marije Terezije.
1434
Kralj Sigmund kod Bočca ratuje protiv Turaka
Turci i Ugari bore se za prevlast u dolini Vrbasa
Na prostoru koji se nekada zvao Donji Kraji postoji nekoliko ostataka utvrđenja ili gradova, a jedan od najpoznatijih je tvrđava Bočac, magistralnog puta Banjaluka – Jajce na vidljivom uzvišenju.
1463.-1528.
Borbe za Zvečaj
Zvečaj je imao izuzetno značajnu ulogu u mnogim odbrambenim bitkama oko Banjaluke
Zvečaj je bio prostrana tvrđava, nepravilnog oblika, dobro uklopljen u stjenovitu okolinu. Ovaj grad se nalazio na mogostruko značajnoj poziciji, u blizini uzvodnog ulaza u kanjon Vrbasa, na lokalitetu Tijesno (iza Krupe na Vrbasu).
6. februara 1494
Prvi put se javlja ime Banjaluka
Povelja kralja Vladislava II Jagelonca spominje Juraja Mikulasića kaštelana Banjaluke
U jednoj ispravi kralja Vladyslav II od 6 februara 1494 upućenoj lokalnim zapovjednicima pograničnih gradova spominje se Juraj Mikulasić kao kaštelan Banje Luke.
1527. ili prvih dana 1528
Banjaluka i okolina podpadaju pod pod Tursku
Osmanska vojska pod vodstvom Gazi Husrev-bega osvaja Gornji Šeher sa tvrđavom
Skupa sa Jajcem, banjalučka utvrda se najduže žestoko opirala osmanlijskoj okupaciji.
Početak XVI vijeka
U Gornjem Šeheru obnovljena tvrđava
Hadži Kalfa pominje Gornji Grad i Staru Banjaluku
Gornji Šeher je stari dio današnje Banjaluke, koji je postojao prije turske okupacije i sastojao se od grada i varoši.
oko 1530
Atiki ili Careva džamija, prva džamija u Banjaluci
Podignuta naredbom Sulejmana Veličanstvenog
Ime Careva džamija dobila po je sultana Sulejmanu Kanu (Veličanstvenom) koji je živio 1520—1566. Navodno je nakon opsade Beča sultan noćio u Banjaluci, kad je i naredio tu podigne džamija.
1533
Nakon dolaska Turaka Banjaluka postaje značajan administativni centar
Izgradnjom naselja Gornji Šeher Banjaluka se brzo razvija i postaje glavni grad Bosanskog sandžaka
1535
Pominje se manastir Gomionica
Manastir Gomionica u kojem vjekovima nije prekinuto bogosluženje
U dokumentu koji je datiran u 1560. godinu, i predstavlja pismo ondašnjeg paše vlastima u Istanbulu, navodi se podatak da je iguman Andrija već 24. godine starješina manastira Zalužje, drugim imenom Gomionica.
1554
Jama džamija najajstarija banjalučka vakufnama: zapis o javnoj zadužbini
Jedinstvena po posebnom prostoru za molitvu - jamu, koja pomaže ispunjenju molitvi
Jama džamiju izgradio je Sofi Mehmed-paša kao prvi bosanski namjesnik sa sjedištem u Banjaluci. Prostorno je najveća, a druga po starosti džamija na području Banjaluke. Pod zaštitom UNESCO-a kao kulturni spomenik svjetske baštine III. Kategorije.
1579 - 1587
Izgrađena Ferhadija u doba procvata grada
Džamija Ferhadija je najznačajniji vakuf (zadužbina) Ferhad-paše Sokolovića
Ferhadija je uvrštena u kulturnu baštinu Bosne i Hercegovine 1950., a nalazi se i na listi spomenika svjetske baštine pri UNESCO-u. Neimar koji je izgradio Ferhadiju je nepoznat, ali je poznato da je bio učenik Mimara Sinana.
1580–1639.
Banjaluka postaje centar Bosanskog Pašaluka
Na čelo Bosanskog pašaluka postavljen je Ferhat-beg Sokolović (1580–88), dotadašnji sandžak-beg Bosanskog sandžaka.
Bosanski pašaluk je nastao ujedinjavanjem sandžaka: Bosanskog, Hercegovačkog, Kliškog, Krčko-ličkog, Cerničkog (Pakrački), te dodavanjem Zvorničkog, Požeškog, Prizrenskog i Vučitrnskog.
1587
Sagrađena Sahat kula
Prema zapisima u vakufnami može se tvrditi da je banjalučka sahat-kula najstarija sahat-kula u Bosni i Hercegovini.
U posljednjem ratu (1994) je srušena i zasad nije renovirana.
Septembra 1590
U Budimu ubijen Ferhat paša Sokolović
Usmrtio je jedan njegov rob, ali se ime tog roba nije otkrilo.
Mrtvo tijelo Ferhat paše preneseno u je Banjaluku i sahranjeno u turbetu kraj džamije Ferhadije.
1595.-1603.
U Banjaluci je postojala kovnica novca (darbahana)
Slobodan Srećković tvrdi da je bila jedna od 11 turskih kovnica na području Jugoslavije
U Banjaluci je, prema istraživanju Slobodana Srećkovića, jednog od najupućenijih numizmatičara za osmanlijski novac, svojedobno radila, dakle postojala, kovnica novca.
1595
Podignuta džamij Arnaudija džamija, Defterdardija. džamija Hasana Tefterdara
Ovu džamiju je podigao Hasan efendija defterdar (ministar finansija) Bosanskog pašaluka
Locirana tada u novom dijelu grada: Donjem Šeheru, koji je sada u centru grada Defterdardija je izgrađena kao drugi kraj Banjalučke zanatske transverzale sa Ferhadijom na suprotnom kraju ulice.
1596
Pravoslavni hrišćani grade hram
Idriz-paša daje dozvolu da se u Banjaluci sagradi crkva s ćerpičem
Prema nekim istraživačima, postojala je pravoslavna crkva i kod banje u Gornjem Šeheru.
1639
Centar Bosanskog pašaluka premješten u Travnik
Banjaluka gubi na značaju
Kako je neuspješnim ratovima uticaj Osmanskog carstva opadao, Banjaluka je postaje pogranični grad. Zbog čestih čarki Banjaluka nije više bila sigurna i pogodna da bude administrativni centar, pa se pašaluk seli u Travnik, a kasnije u Sarajevo
1650
Sagrađena tophana (utvrđenje sa barutanom i topovima)
Banjaluka postaje utvrđeni grad i sjedište kapetanije
Vremenom je tophana koja se nalazila na mjestu današnjeg Kastela prerasla u utvrđeni grad s kulama i bedemima (tabijama), koji je neprestano dograđivan. Zapovjednik topčija (topčaga), 1719. je bio Mustafa Alajbeg Svetačković.
oko 1660
Grad ima 45 mahala i 13.700 crijepom i šindrom pokrivenih kuća i 150 dućana
Banjaluka je šeher što bi odgovaralo pojmu carskog grada u Evropi.
Status šehera u vrijeme posjete Evlije imali su : Bitolj, Skoplje, Užice, Beograd, Novi Pazar, Pljevlja, Foča, Mostar, Sarajevo i Banjaluka.
oko 1660
Evlija Čelebija vidio kupus "kolik kazan" i najslađe trešnje u Evropi
“Banjalučka baklava je takva da joj nema ravne na nastanjenom dijelu zemlje."
Evlijini podaci se uzimaju kao pretjerani.
1688-1690
Austrijanci pod vodstvom Ludviga Badenskog nakratko zauzeli grad
Prilikom povlačenja Austijanci su spalile Banjaluku i trebale su godine da se oporavi od razaranja.
Tokom Bečkoga (Velikog) rata 1684–99. Sveta liga koju su činili Austrija, poljsko-litavska unija i Mletačka Republika, od 1686. i Rusija ratovala je protiv Turske.
1690-1795
Vrijeme kuge i ognja
Godine nesreće i "kratelja".
Ostalo je zabilježeno da su epidemije kuge harale po Bosni s jačim intenzitetom u više navrata: 1507., 1546., 1605., 1677., 1689., 1690., 1731-1732., 1762., 1780-1783., 1813-1818. i 1833. godine.
1690
Opisana banjalučka serdžada (turski Banalukakari seccade)
U Banjaluci su se izrađivale nadaleko čuvene serdžade, mali ćilimi koji se upotrebljavali kao ukras i za molitvu.
Za razliku od drugih serdžada banjalučke serdžade nisu tkane, nego vezene.
1699
Sagrađena crkva brvnara posvećena Prenosu moštiju Svetog Nikole u Jelićkoj
Prvobitno se ova crkva nalazila na lijevoj obali Gomionice na mjestu zvanom Kućiština.
Sačuvan je crkveni pomen iz 1699. godine o popu Ninku iz Timara. Timar je zemlja koju je sultan dodjeljivao istaknutim ratnicima. U Potkozarju je Timar obuhatao više sela između ostalih i: Jelićku, Omarsku, Gradinu, Marićku, Radosavska, Slavićku...
1729.- 1739.
Strahovita nesreća zahvatila Banjaluku i okolinu
Velika epidemija kuge odnijela 7000 ljudskih života
Fra Bono Bonić u svom “Ljetopisu” iz 1732, godine kaže, "Ove godine ne osta varoš, grad, ni selo, gdi ne bi kuge goleme. I pomori po Bosni baš dosta krstijaske čeljadi, a turskoj se ne zna ni broja”.
4.8.1737.
Banjalučki boj: Bitka kod Banjaluke
Bitka kod Banjaluke između vojska Austrije i Osmanlijskog Carstva
Bitka se odigrala pod Banjalukom 4. augusta 1737. godine i otomanska vojska sastavljena od lokalnih dobrovljaca izvojevala je apsolutnu pobjedu.
1779
Sagrađena crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom u Kolima kod Banjaluke
Prema legedi crkva nije mogla trpjeti turski zulum i sama se preselila sa jednog brda na drugo
Tačno određivanje godine građenja crkve nije utvrđeno. Prema mišljenju većine to je bilo 1779.
1813. - 1818.
Kuga hara Banjalukom i okolinom
Groblja su postala mala
Kuga je odnijela najviše života 1815-1817. godine, međutim smanjenim intenzitetom je morila i 1818. godine.
8.7. 1818
U Banjaluci se rodio fra Ivan Franjo Jukić - Banjalučanin
Autor prve pisane istorije i geografije Bosne
Narodni prosvjetitelj i politički tribun, zagovornik ilirizma, pisac i putopisac. Filozofiju i teologiju studirao je u Zagrebu, Vesprimu i Dubrovniku. Pokrenuo je izdavanje prvog časopisa u Bosni i Hercegovini – Bosanskog prijatelja.
1827
Mihajlo (Mićo) Latas izbjegao u Banjaluku
U Banjaluci prešao na islam i promjenio ime u Omer i kasnije ušao u istoriju kao Omer paša
Na Mirovnim pregovorima u Parizu 1865. godine predstavljao je osmansku imperiju kao vrhovni komandant turske vojske.
1833.
Banjaluka je opasana sa 9 bedema (tabija)
Prema sačuvanom službenom zapisu iz 1833., u gradu su bila 23 topa.
Među topovima je i top zvan haberdar, koji je služio za najavu važnijih događaja i uzbunu, ali se koristio i u borbi. Na osnovu toga je jasno da je Banjaluka bila vojnički značajno odbrambeno i komandno mjesto.
mart 1851
Zagonetna pogibija hercegovačkog vezira Alipaše Rizvanbegovića Stočevića
Paša je poginuo od puščanog taneta krajem marta 1851 u logoru Omer-paše Latasa u Dobrnji kod Banjeluke.
Mrtvo tijelo Ali-paše preneseno je u Banjaluku gdje i pokopan. Postoje informacije da se i turbe Ali-paše Rizvanbegovića nalazilo pored Ferhadije
1862.
Trgovac Tomo Radulović sagradio kuću poznatu kao "Albanija"
Otvoren austrijski konzulat.
Na spratu je bio smješten austrijski konzulat, a prizemlje je iznajmljeno trgovcima Moricu i Kastlu. Po njemu je ovaj prostor i nazvan Kastelov ćošak. Srušena je 1957. godine da bi se na njenom mjestu kasnije izgradio neboder.
Polovinom XIX vijeka
Obnovljene i izgrađene dvije pravoslavne bogomolje
Sagrađena Pelagićeva ćelija i obnovljena Rebrovačka crkva uz značajnu donaciju i samog cara Josipa I
Crkve ćelije, građene u tursko doba, imale su specifičan izgled. Nisu smjele biti zidane, nego su građene od drveta i nije im bilo dozvoljeno da budu stalno pokrivene.
1866
Banjaluka dobila telegraf, prva na Balkanu
Telegraf povezao Banju Luku sa Sarajevom i Bihaćem.
1868
Prvu javnu čitaonicu osnovao Vaso Pelagić pri Banjalučkoj Bogosloviji
Najveći dio fonda Srpske čitaonice je stradao tokom vremena.
Poslije Ustanka Srba 1875-1878, Čitaonica i Bogoslovija prekidaju rad. Pod austrougarskom vlašću Čitaonica 1893. obnavlja rad pod teškim uslovima.
1870.
Podignuta prva sefardska sinagoga sa meldarom (osnovnom jevrejskom školom)
Nedugo zatim pristižu i Aškenazi
Pisanih tragova o prisustvu i određenom mjestu stalno naseljenih Jevreja u Banjoj Luci u 17. vijeku nema. Nažalost, i svi tragovi stare jevrejske kulture su uništeni u strahotama II svjetskog rata.
1872
Nakon 400 godina u Bosni se čuju crkvena zvona
Trapistička opatija dobila dozvolu da zvoni za molitvu protiv suše
Opatija "Marija Zvijezda" (Mariastern) ostavila je neizbrisiv trag na život u gradu na Vrbasu.
24.12.1872.
Puštena u saobraćaj prva pruga
Puštena u saobraćaj prva bosanska željeznička pruga Banja Luka-Dobrljin.
Ova pruga izgrađena je kao dio Carigradske magistrale koja je, prema planovima Turske, trebala povezati Carigrad sa Bečom.
1873
Počela sa radom Banjalučka pivara
U sklopu trapističkog samostana počela proizvodnja piva i sira
Franjevci su donijeli tradiciju proizvodnje piva i naviku konzumacije piva
1873.
Jusuf Šibić je na pijaci Govedarica izgradio Bezistan (Pokriveni sokak)
Pokriveni sokak je paljen u svim ratnim sukobima, a definitivno je srušen 1957. godine.
Bezistan su činila dva reda dućana - poznatih kao ćepenci. Ovi nadsvođeni ćepenci razdvojeni pješačkom stazom postali su poznati kao pokriveni sokak, pokrivena čršija, ali i Bezistan.
1875
Preseljena franjevačka rezidencija
1887 kanonski uspostavljen franjevački samostan
Kao godina osnivanja sadašnje župe Petrićevac na lokalitetu Dudić uzima se 1875. Na tome je mjestu godinu prije izgrađen franjevački samostan.
1875
Evropska štampa piše o prilikama i životu Banjaluci
Bosanskohercegovački ustanak izazvo je velik interes velikih evropskih sila
Nemiri su trajali nekoliko godina sve dok na Berlinskom kongresu Bosna nije data kao protektorat na upravu Austougarskoj.
1875
Omer paša Latas osnovao prvu javnu bolnicu (Hastahanu)
Ova vojna bolnica je prva bolnica sa školovanim ljekarima i mokrim čvorom smještena u privatnoj kući
29. 7. 1877
U okolini Banjaluke u selu Stričići rođen Petar Kočić
Narodni tribun i najveći pisac ovog kraja
Petar Kočić je prije svega veliki srpski pisac, ali i narodni tribun, borac za slobodu, za narodni jezik i pismo, političar. “Jazavac pred sudom”, “Jauci sa Zmijanja”, “S planine i ispod planine”, “Sudanija” su samo neka od njegovih djela.
31. jula1878
Trupe Austrougarske ušle u Banjaluku
Lokalno stanovništvo pružilo otpor i kasniije bilo brutalno kažnjeno
1878
Banjaluka postaje centar okruga njem. Kreis Banjaluka
Banjalučki okrug osnovan je nakon austrougarske aneksije 1878., na području dotadašnjeg Banjalučkog sandžaka
Okrug Banjaluka produžio je postojanje i u Kraljevini SHS do 1923 kada je uspostavljena Vrbaska oblast.
Okrug Banja Luka ponovo je uspostavljen 1945. i postojao sve do 1964., kada je, kao i svi drugi okruzi bio ukinuti Zakonom.
1879
Austrougarska vlast pravi prvi zvanični popis stanovništva
U Banjaluci živjelo 9.560 stanovnika.
Austougarska je provela još četiri popisa u Bosni. S obzirom na njihove rezultate može se zaključiti da je, bez obzira na relativan napredak, Banjaluka bila zapostavljena i skrajnuta od strane austrougarskih vlasti.
5. 5. 1881
Bulom Ex hac augusta papa Leon XIII proklamovao osnovanje Biskupije Banjaluka
Ovom bulom papa je ustanovio je redovnu crkvenu upravu u Bosni
31. 5.1881.
U Banjaluci održan "prvi koncert u Bosni"
Slušao se Mendelson, Vagner i List
Prvi značajniji kulturni događaj od austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine. "Bosansko-hercegovačke novine" donose kompletan program koncerta.
1882
Zasađene prve banjalučke aleje
Austrijski komadant grada baron Nelson naredio uređenje grada i sadnju aleja koje su postale i ostale ponos grada
Uz glavne banjalučke ulice je do 1885. godine zasađeno 17 kilometara drvoreda sa oko 4.700 stabala. Do danas je očuvana najveća aleja iz tog doba “Carski drum” i nalazi se pod zaštitom države.
završena oko 1883
Novosagrađena zgrada Vojne komande je postala poznata kao "Carska kuća"
Prvi masivni objekat izgrađen u Banjaluci nakon Austrougarske okupacije.
“Carska kuća” je građevina koja je najduže u javnoj funkciji u Bosni i Hercegovini. Nijedan stariji nesakralni objekti nije sačuvan. Zaštićeno je kao nepokretno kulturno dobro u Republici Srpskoj. Koristi se kao Arhiv Republike Srpske.
3. avgusta 1886.
Prva štamparija u Banjaluci
Štampariju je pokrenuo knjižar Josip S. Volf, pod nazivom Jos. S. Wolf.
Ubrzo su još dvije štamparije. Prvu je 1900 otvorio Spiridon Ugrenović.
Iste godine je katolički red Trapista otvorio "samostansku kućnu tiskaru" manjeg kapaciteta u kojoj su radili monasi.
1888
Počela sa radom Fabrika duvana Banja Luka, prvi industrijski pogon u Banjaluci
Fabrika duvana je zapošljavala 280-300 radnika, većinom žena iz grada i okoline.
Fabrika je radila neprekidno čak i u vremenima oba svjetska rata, sve do 2018. kad je prestala sa proizvodnjom.
1888
Registrovan prvi snažniji zemljotres u Banjaluci
Magnituda zemljotresa iznosila je 5,5 stepeni Rihterove skale
1889
Sagrađen Okružni zatvor Banja Luka, kasnije po zlu poznat kao “Crna kuća”
Na toj lokaciji zatvor je ostao je do 1980 kad je premješten u naselje Tunjice.
Režimi i države su se mijenjali, zatvor je ostajao.
1885
Na mjestu stare krčme podigut hotel Bosna
Kasnije više puta dograđivan a poslije zemljotresa ponovo izgrađen i danas radi kao hotel Bosna
1.7.1892.
Austrija izgradila prvu namjensku bolničku zgradu
Napravljena prema projektima Ludviga Hubera raspolagala je sa 64 postelje
4. 10. 1896
Započela sa radom Velika Realka
Otpčela sa radom škola čiju tradiciju nastavlja današnja Gimnazija Banjaluka
Realka je ustanovljena sa zadatkom da pripremi učenike „za šumarske, za poljodjelske, za kemičke i druge visoke škole“.
16. 12. 1896,
U Banjaluci rođen Ivan Merz
Papa Ivan Pavao II je 2003 na misnom slavlju u Banjaluci proglasio Ivana Merza blaženim
"Istaknuti laik u svjedočenju Evanđelja" - tim je riječima Papa Ivan Pavao II Opisao Ivana Merza.
27. marta 1899.
Prva električna sijalica u Banjaluci
Aktivirana je zahvaljujući redovnicima trapističkog samostana "Marija Zvijezda"
U novembru iste godine instalirane su prve turbine ili čigre na hidroelektranu na Vrbasu u Trapistima, pojačana je snaga i već tri godine kasnije struje je stigla do Banjalučke željezničke stanice u predgrađu.
10. 4. 1901.
Rođen kompozitor Vlado Milošević
Akademik, Istaknuti etnomuzikolog i kompozitor
U stvaralaštvu Vlade miloševića ističu se harmonizacije i obrade za hor, solo pjesme, orkestarska djela i prva opera u BiH "Jazavac pred sudom".
1902
Uspostavljen prvi javni gradski prevoz
Prevoz je uspostavio preduzetnik i prosvjetitelj Dušan Pišteljić na relaciji Kastelov Ćošak - vodenice u Gornjem Šeheru
Prevoz se obavljao sa velikim zaprežnim kolima, koja je narod zvao omnibus, a kočijaš se strogo pridržavao reda vožnje.
1.2.1903
Prva javna bolnica za liječenje žena i prva doktorica u Banajluci
Doktorica Gizela Januševski je radila u javnoj državnoj bolnici od 1899. do 1912. godine.
Nakon zatvaranja javne državne bolnice, doktorica Gisela je nastavila rad u privatnoj praksi.
20. 4 1906.
U Banjaluci rođen Veselin Masleša književnik, novinar, revolucionar,
Sudionik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije
Djetinstvo i ranu mladost Masleša proveo je u Banjaluci, gdje je završio i gimnaziju.
2. 10 1906.
U Banjaluci rođen Vlado Zeljković
Boem i glumac neprevaziđen po ulozi Davida Štrbca umro je u rodnoj Banjaluci 1990
Antologijska rola mu je takođe uloga Švejka u predstavi "Dobri vojnik Švejk".
1908
Prvi privatni automobil stigao u Banjaluku
Prvi automobil nabavio Smail-beg Džinić
Početkom 20. vijeka, iz Banjaluke, i to samo ljeti, automobilom se moglo putovati jedino prema Jajcu i Gradišci. Poseban problem je bila nabavka goriva, jer benzinske pumpe nisu postojale.
20. 5. 1911
Počelo sa radom prvo moderno kino u Banjaluci
Kino je nosilo ime "Elektro bioskop", a vlasnik je bio draguljar i zlatar Moric Gotlib
jun 1914
Snimljeni prvi filmski kadrovi o Banjaluci
Kadrovi su dio filma o prirodnim ljepotama Bosne i Hercegovine a snimila ih je firma „Pathe Freres”
novembar 1915. - mart 1916
Banjalučki Veleizdajnički sudski proces
16 srpskih nacionalnih prvaka bili osuđeni na smrt, a njih 83 na 768 godina robije.
Cjelokupan sudski proces, uprkos veoma ozbiljnom, sistematičnom i preciznom sudskom i činovničkom aparatu Austrougarske, bio je montiran.
21. avgusta 1918.
Puštena u rad Parna pilana, zakašnjeli odjek industrijske revolucije
Poslije Drugog svjetskog rata pilana je prerasla u PDI “Vrbas”
27. novembra 1918
Proglašeno ujedinjenje sa Srbijom
Nezadovoljni zbog oklijevanja Banjalučko Narodno vijeće proglasilo direktno sjedinjenje sa Kraljevinom Srbijom.
Formalno-pravno gledano, Banjaluka je bila dio Kraljevine Srbije od 27. novembra do 1. decembra 1918. kada je stvorena Kraljevina SHS, prva zajednička država Južnih Slovena.
21. novembra 1918.
Srpska vojska ušla u Banjaluku
Vojnici su dočekani parolama: "Živio kralj Petar!", "Živjeli osloboditelji!", "Živjela antanta!"
21. novembra 1918. godine u Banjaluku je ušao bataljon 13. puka "Hajduk Veljko". Doček srpske vojske u Banjaluci 21. novembra 1918. godine bio je veoma svečan. U pravoslavnoj crkvi i džamiji održana su blagodarenja u čast pobjede srpskog oružja.
1921
Rođen dr Jovan Surutka
Akademik, člam SANU, dugogodišnji dekan Beogradskog ETF-a
Autor je ili koautor oko 200 naučnih i stručnih radova, od kojih su mnogi publikovani u renomiranim međunarodnim časopisima, zbornicima naučnih konferencija i u dokumentima Međunarodne unije za telekomunikacije.
4.7.1926
Osnovan najpopularniji banjalučki sportski kolektiv FK Borac
Drugi se vole kad pobjeđuju, a Borac uvijek.
Osnivačka skupština kluba održana je 4. jula 1926. godine
2. 3. 1927.
Rođen Adem Ćejvan
Istaknuti jugoslovenski glumac, neprikosnoveni prvak Banjalučke glumačke scene
1927
Osnovan RKUD Pelagić
Najstarije kulturno umjetničko društvo koje radi bez prekida u Banjaluci
Pelagić ima folklorni ansambl, narodni i tamburaški orkestar, hor, recitatorsku sekciju, sekciju prijatelja prirode kao i pionirsku sekciju te atelje slikara i vajara.
26.8.1927.
Uvođenja reda i pravila u poslovanje banjalučke pijace
Gradska uprava imenovala prvu tržničku upravu sa zadatkom da vodi računa o tržničkim objektima u gradu
Prije ovog datuma na već više vijekova se trgovalo na istoj lokaciji, ali bez jasno propisanih pravila. I danas se može čuti upozorenje: Nismo na pijaci.
1929.-1939.
Sagrađena crkva Svete Trojice
Crkva je porušena od ustaša u II svjetskom rat, a 2004 je obnovljena i osveštana pod novim imenom Hram Hrista Spasitelja
Crkva je oštećena u njemačkom bombardovanju Banjaluke 1941. godine, a ubrzo zatim i srušena po nalogu ustaških vlasti NDH. Po završetku II svjetskog rata na ovom mjestu je izgrađen spomenik palim borcima u Narodno oslobodilačkoj borbi protiv fašizma.
3.8.1929.
U Banjaluci rođen Muhamed Filipović
Neki autori ga vide kao vodećeg bošnjačkog akademika s kraja 20. i početka 21. vijeka.
Kao srednjoškolac je iz Banjaluke otišao u partizane. Aktivno je djelovao u komunističkom preuzimanju vlasti 1945.
3. 10. 1929.
Kraljevom proklamacijom Banjaluka postaje centar Vrbaske Banovine
Između 1929-1941 Banjaluka je bila centar regije od preko 1.200.000 stanovnika.
20. 11. 1929.
Ban Milosavljević referiše kralju Aleksandru o stanju u Banovini i Banjaluci
... mrtvilo koje je više podsećalo na palanku u brdima, nego na grad od dvadeset hiljada stanovnika...
Ukazom kralja Aleksandra za prvog bana Vrbaske banovine postavljen je Svetislav, Tisa Milosavljević, koji je tu dužnost obavljao do 1934. godine
Nakon obilaska grada, ban je stvorio nimalo zavidnu sliku o gradu i Banovini.
1930
Na mjestu stare drvene ćuprije sagrađen betonski most preko Vrbasa
Navodno prvi most u svijetu gdje je korišten prenapregnuti beton
26.9. 1930
Počeo sa radom Etnografski muzej Vrbaske banovine
Tradiciju ovog muzeja danas baštini Muzej Republike Srpske, Banja Luka
Muzej je mijenjao lokacije i imena: Hrvatski državni muzej (1941 — 1945) - Državni etnografski muzej Bosanske krajine (1945 — 1953) - Muzej Bosanske Krajine u Banjoj Luci (1953 — 1992) - Muzej Republike Srpske Banja Luka (od 1992)
8-25. avgust 1930.
Banjalučki šahisti osvojili prvu ekipnu titulu u Kraljevini Jugoslaviji
Uspjeh na turniru u Banjaluci
Banjaluku su predstavljali Nikica Pavlić, inž. Pavel Vitoldovič Didzinski i inž. Martin Rajner i kao gost Petar Trifunović,iz Šibenika.
2. 9. 1930
"Narodno pozorište Vrbaske banovine" počelo sa radom
Prvo profesionalno pozorište u regionu.
Svečana premijera održana je 18. oktobra 1930. godine, a na repertoaru su bili Nušićev "Hadži Loja", "Hej Slaveni" i Švabićev "Povratak". Pozorište je privremeno bilo smješteno u preuređenom Sokolskom domu.
1931
Popis stanovništva kaže da u gradu Banja Luka živi 22.165 stanovnika
U Banjalučkom srezu (koji bi odgovarao današnjoj opštini) živi 98.002, a u Vrbaskoj Banovini 1.037.382 stanovnika
10. 1. 1931,
Svjetski šampion Aleksandar Aleksandrovič Aljehin odigrao simultanku u Banjaluci
Aljehinu se suprotstavilo 35 igrača iz Banjaluke, Kotor Varoša, Novog i Gradiške
Aljehin je izgubio čak 3 partije uz četiri remija
6.11.1932
Otkriven spomenik Petru Kočiću
Spomenik je djelo Antuna Augustinčića.
Jedan od najznačajnijih kipara 20. svijeka Antun Augustinčić – kipar čiji se spomenik Mir (Jahačica) nalazi ispred zgrade UN-a, autor je i spomenika "Petrašinu".
6. 12.1932.
U Banjaluci rođena Nasiha Kapidžić-Hadžić
Njeni pjesnički radovi uvršteni su u niz antologija i čitanki za osmogodišnje škole. Bila je i dio obavezne školske lektire.
U rodnoj kući Nasihe Kapidžić-Hadžić se u julu mjesecu tradicionalno održava manifestacija banjalučke dijaspore “Vezen most”.
28. 1.1934
Osnovan Rotari klub Banjaluka
Osnivač i prvi predsjednik kluba bio je Artur Burda privrednik i počasni poljski konzul.
1934
Izgrađena bolnica sa hirurgijom, ginekologijom, rentgen, očnim i ušnim odjelom
Banjaluka napokon dobija bolnicu po standardima moderne medicine
Od avgusta 1934. do 1938 gradi se zdravstveni centar Banovine, sa uređenim bolničkim kompleksom od 5 zgrada
1934
Sagrađen hotel Palas
Prvi moderan hotel u Banjaluci sa liftom, telefonom i toplom vodom
Hotel Palas zaštićen je kao spomenik graditeljskog nasleđa I kategorije.
1934
Osnovan Klub akademičara Banjaluka -KAB
Prvobitno KAB je bio mjesto gdje se okupljala napredna i revolucionarna omladina.
Institucija koja je nažalost posljednjih godina svedena na Omladinsku zadrugu koja srednješkolcima i studentima pronalazi posao na određeno vrijeme.
1936
Sagrađena Hipotekarna banka
Danas se u zgradi bivše Hipotekarne Banke nalazi sjedište Predsjednika Republike Srpske
5.9.1937.
Otvoren gradski fudbalski stadion bana Bogoljuba Kujundžića
Prvobitno stadion FK Krajišnika danas stadion Borca
U predigri igrali su Hajduk (Banjaluka) i Meteor (Krupa), a poslije toga snagu su odmjerili domaći Krajišnik i slavni beogradski BSK.
1938
Prvi jugoslovenski konvertor za topljenje čelika
Postavljen u krugu Livnice čelika, potiče iz ratnih reparacija, radio sve do 1964
9. 6., 1938.
Rođen Tomo Knez
Prvi Banjalučanin osvajač zlatne olimpijska medalje kao član fudbalske reprezentacije Jugoslavije u Rimu 1960
“Tomo Knez sitan vez”, bila je uzrćica kojom su navijači opisivali igru Kneza.
17.10.1940
Najmonstruozniji zločin u predratnoj Banjaluci
Trostruko ubistvo koje nikad nije objašnjeno.
Grad je bio šokiran. U strogom centru grada u odajama velelepne zgrade bogatog trgovca tekstilom Jevrejina Poljokana ležala su tri leša preklanih vratova i izmasakriranih tijela.
9. aprila 1941
Njemačko bombardovanje grada
Banjaluka se našla pod udarima njemačkog Luftwaffe-a
Sa komandom Vrbaske divizije i 8 BP (bomarderskim pukom) stacioniranim u Banjaluci, Banjaluka je postala strateški cilj i meta 3 zračna napada Luftwaffe-a u kojima je pretrpjela znatnu štetu. Sem aerodroma bombardovan je i centar grada.
6. 4. 1941.
Podvig vazduhoplovaca 8 BP sa bannjalučkog aerodroma
Bombarderi iz baze Rovine i Aleksandrovac bombardovali Grac koji se tada nalazio u III Rajhu
Gotovo nepoznata drska i herojska akciju bombardovanja ciljeva u Austriji i Mađarskoj. 8. bombarderski puk je bio stacioniran na vojnom aerodromu Rovine (Nova Topola, Banjaluka) i pokrivao zonu dejstva u zapadnom dijelu Kraljevine Jugoslavije.
14. 4.1941
Njemačke okupacione jedinice ušle su u Banjaluku
183. njemačka divizija, pozdravljena tek od nekolicine deklarisanih ustaša.
21.4.1941.
Ustaše preuzele vlast od Nijemaca u Banjaluci
Radio Zagreba objavio imenovanje Viktora Gutića za stožernika "Hrvatske Krajine".
1941-1945
Vrijeme terora
Okupacija i NDH je Banjaluci donjela vrijeme strahovlade
Broj žrtava u opštini Banjaluka čiju su smrt skrivili okupatori i njihovi saradnici, prema podacima Muzeja žrtava genocida iz Beograda, iznosi preko 4.500, od čega je 870 boraca NOV. Navodno, čak i njemački fašisti su bili zgroženi ustaškim zvjerstvima.
5. 5. 1941
Ubijen banjalučki vladika Platon
1998 Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve ga je proglasio za sveštenomučenika
Episkop Platon je rođen je u Beogradu 29. septembra 1874. kao Milivoje Jovanović. Školovao se u Vranju i Nišu, a potom školovanje nastavio u Beogradskoj bogosloviji. Zamonašio se kao učenik trećeg razreda bogoslovije
1941-1945
Vrijeme hrabrosti i otpora fašizmu
Banjaluka se ponosi sa 20 narodnih heroja iz 2 svjetskog rata
Najstrašniji zločini urodili su i otporom većine stanovništva. Hiljade stanovnika grada učestovovalo je u antifašističkoj i narodnooslobolačkoj borbi, a njih 870 poginulo.
7. 2.1942.
Maskr u selima Drakulić, Motike i Šargovac
Na kućnim ognjištima ubijeno 2400 Srba, što je najmasovniji pokolj , u jednom danu
Pokolj i pogrom stanovništva u selima Drakulić, Motike i Šargovac. Monstruozno je ubijeno hladnim oružjem 2400 osoba, većinom žena i djece, jer su vojno sposobni muškarci bili u zarobljeništvu.
4.7.1942.
Partizanski pilot Rudi Čajavec i mitraljezac Mišo Jazbec bombardovli Banjaluku
Bila je to prva i jedina akcija dvojice avijatičara u kojoj su obojica stradala.
Partizanska ratna avijacija je prva i jedina kojom je raspolagao neki Pokret otpora u porobljenoj Evropi.
2.6.1943
Rođen Mustafa Nadarević
Kultni glumac iz mnogobrojnih filmova i serija, slavu stekao u Sarajevu i Zagrebu
Najpoznatiji po liku Izeta Fazlinovića, iz hit serije „Lud, zbunjen, normalan"
31.12.1943.-2.1.1944.
Prva banjalučka operacija
Izvršen je taktički napad na Banjaluku koja je jednim dijelom oslobođena.
Sa oko 12 hiljada ljudi, krajiške brigade su, pomognute dijelovima Prvog proleterskog korpusa, izvršile simultane napade na Banjaluku i na neprijateljske posade na cestama za Gradišku i Prijedor.
29. i 31. maja 1944.
Saveznička bobardovanja sa različitim ciljevima i taktičkim i strateškim
Nijemci su bili raspoređeni u "civilnim" objektima, pa je grad trpio znatnu štetu
Banjakuka se nalazila u njemačkoj okupacionoj zoni i bila je ispostava i sjedište Ast-a (Aussenstelle), komande njemačke divizije za NDH. U Lijevču su, u Topoli i okolini, bili nastanjeni folksdojčeri, pa je otuda i njemačko prisustvo.
18. 8. 1944.-27.9.1944.
Druga banjalučka operacija, mjesec dana slobode i nade
Zarobljen Kreps fon Devic nosioc Hitlerovog krsta prvog reda, prvi zarobljeni njemački general na jugoslovenskom ratištu
Banjaluka je u gotovo u potpunosti oslobođena, ali zbog snažne kontraofanzive partizani su bili prisiljeni da se povuku.Prilikom napada partizani su imali zračnu podršku RAF-a.
22.4.1945
Oslobođenje od fašističke okupacije i sunovrat ustaškog režoma
Jedinice Desete krajiške udarne divizije i krajiške brigade bez borbi oslobodile Banjaluku
Poslije oslobođenja Sarajeva Nijemci i ustaše su shvatile da nemaju mogućnost dalje odbrane Banjaluke pa su se povukle u Lijevče i Gradišku.
1948.
Popis je registrovao 31.223 stanovnika
Prvi popis poslije II svjetskog rata
1948
Osnovan CKUD, danas zove Ansambl narodnih igara i pjesama "Veselin Masleša"
Od osnivanja do danas, Društvo radi bez prekida.
Cilj društva je da njeguje, čuva od zaborava i javno prezentuju autentične oblike tradicionalne narodne kulture i umjetnosti (muzika, igre, pjesme, narodne nošnje i običaji).
7.03. 1950
Osnovan rukometni klub Borac Banjaluka
RK Borac je najuspješniji bosanskohercegovački sportski klub u istoriji, osvojio je najviše titula i prvi je postao šampion Evro
Osvojio je 7 x prvenstvo i11X kup. Nikad nije ispao iz 1. jugoslavenske lige kroz sve vrijeme njena postojanja, od 1957. do 1991. godine. Borčevi rukometaši su igrajući za Jugoslaviju osvojili 6 zlatnih olimpijskih medalja.
1950-1970
Pedesete i šezdesete godine slikarstvo Banjaluke obilježila je Grupa Četvorica
Četiri slikara, četiri prijatelja, zbog kojih su pojedini kritičari Banjaluku tog vremena nazivali Mala Firenca.
Dušan Simić, Alojz Ćurić, Enver Štaljo i Bekir Misirlić su su začetnici moderne umjetnosti u BiH koja proističe iz ljubavi prema stvaralaštvu i stvaralačkoj slobodi, bez ideoloških premisa.
17. 10. 1950
Rješenjem Ministarstva narodne odbrane FNRJ, osnovano preduzeće "Rudi Čajavec"
Krajem 90-tih Čajavec je zapošljavao preko 10.000 radnika i bio jedno od najvećih i najuspješnijh prreduzeća u SFRJ
Prema Osnovnom zakonu o državnim privrednim preduzećima, “Čajavec” je imao status preduzeća od opštedruštvenog značaja. Preduzeće je osnovano radi proizvodnje vazduhoplovnih instrumenata i elektromehaničke opreme.
1954
Počela sa radom "Celuloza"
U "zlatno doba" pod imenom INCEL zapošljavo 5000 radnika.
“Incelov” dimnjak je nekada predstavljao simbol banjalučke privrede, a danas je tek tužna uspomena posrnule privrede.
30. 12.1955.
Osnovano dječije pozorište, a prva predstava održana u maju 1956.
Do danas (2020) preko tri miliona mališana pogledalo neku od predstava Dječijeg pozorišta
1961
Počeo sa radom Tehnički fakultet
Prva visokoškolska ustanova u Banjaluci
12. 2. 1960
Rođena Slađana Golić
Banjalučanka sa najviše nastupa (465) za reprezentaciju Jugoslavije
Sinonim banjalučke košarke je zasigurno Slađana Golić, najbolja igračica koja je potekla iz grada na Vrbasu i svoje ime zlatnim slovima upisala u istoriju sporta.
24. 5. 1960
Quincy Jones i Lionel Hampton svirali u Banjaluci
Inspirisan Banjalukom svirao o njoj u Njuportu iduće godine.
Quincy Jones i njegov bend su 1960. godine bili na evropskoj turneji tokom koje su posjetili Jugoslaviju i održali koncerte u Ljubljani, Zagrebu, Banjaluci i Beogradu. Banjalučki koncert je održan u tadašnjem Domu kulture.
27.7.1961.
Podignut spomenik palim Krajišnicima
Rad poznatog kipara Antuna Augustinčića jedan od simbola Banjaluke
Spomenik zauzima dominantno mjesto u užoj memorijalnoj zoni Park-šume Starčevica, sa kojom čini jedinstven prirodno-spomenički kompleks posebne istorijske i ambijentalne vrijednosti.
7.10.1961.
Mladi Bobi Fišer operisao slijepo crijevo u banjalučkoj klinici
Zbog zdravstvenih problema umjesto na turniru Fišer proveo nekoliko dana na banjalučkoj hirurgiji
16.9.1966
Rođen Nikola, Kolja Pejaković
Čuveni glumac, režiser i muzičar
Karijeru i život dijeli između Banjaluke i Beograda
1967
Prva žena vozačica kamiona u BiH bila je Banjalučanka Savka Đorđić
Savka Đorđić je ispit za C kategoriju položila 1967. i do penzije radila kao autoprevoznica.
2. 2. 1967
“Dobar dan, ovde Radio Banjaluka”
Otpočeo sa radom Radio Banjaluka, preteča današnje RTRS televizije
Banjaluka je bila trinaesti grad u SFRJ koji je imao svoju radio-stanicu. Preko predajnika smještenog na brdu Šibovi snage 2kW započelo je emitovanje radioprograma.
27. 10,1969.
Katastrofalan zemljoters
U zemljotresu je poginulo 15 stanovnika, a 1.117 ljudi bilo je teže i lakše ozlijeđeno.
Materijalna šteta je bila ogromna. Razornom zemljotresu prethodio je slabiji dan ranije čime su izbjegnute veće žrtve.
1970
Održan po prvi put festival "Prvi aplauz"
Mnoga kasnije slavna imena jugoslovenske estrade prvu priliku za javni nastup dobila su na ovom festivalu
Zvanično: "Cilj festivala je njegovanje zabavno-muzičkog stvaralaštva, rađanje novih pjevačkih imena, novih kompozicija...
1970-1980, 1984-1987
"Evo asa sa Vrbasa" tako je čuveni radio reporter Ivan Tomić najavljivao bravure
Abid, poularni "Bida" je obilježio čitavu jednu deceniju kao najbolji igrač, a kasnije i kapiten Borca.
Možda su neki od igrača Borca i bili bolji od njega (Knez, Sombolac), ali su karijere ostvarili u drugim klubovima. Abid je odigrao za Borac punih dvanaest sezona, pa ga većina starijih navijača smatra najboljim igračem u istoriji Borca.
1971
U Banjaluci snimljen film Dan duži od godine
Film je snimljen po motivima iz Banjalučkog zatvora "Crna kuća" za vrijeme potresa 1969
1972.-1973.
Teško oštećena u zemljotresu ponovo izgrađena katedrala Svetog Bonaventure
Obnovljena kao centralna katerala banjalučke biskupije
Prva je katedrala u gotskom slogu bila sagrađena 1885.-1887., ali je tako teško oštećena u katastrofalnom potresu 1969., da je morala biti posve srušena.
15.11.1974
Otvoren prvi kurs za "saobraćajke-milicionerke" u bivšoj Jugoslaviji
Regulisanje saobraćaja u Banjaluci od 1. marta 1975. godine bilo je pod kontrolom dama
Banjalučani i gosti grada bili su ne iznenađeni kada su se “dame u plavom” pojavile na ulicama. Prva generacija milicionerki je napravila pravu “revoluciju” u bivšoj državi. Bile su predstavljene i na Prvomajskoj paradi u Beogradu.
20. 4. 1974.
Završena sportska dvorana Borik
Banjalučki sportaši napokon dobili sportski objekat dostojan svojih uspjeha.
Vremenom dvorana Borik je potala svojevrstan hram sporta u Banjaluci
5. novembar 1975.
Borac pobjedio Andrleht u zvaničnoj utakmici Kupa kupova Evrope
Najveći međunarodni uspjeh FK Borac Pobjeda od 1:0 nad osvajačem evropskog Kupa Kupova te godine
1975
Igrajući za “Nikicu Pavlića” Milan Vukić postao prvi velemajstor iz BiH
Vukić je bio šampion tri države: SFRJ tri puta (1970, 1971 i 1974), SR Jugoslavije 1995 i Bosne i Hercegovine 2007.
Trenuno je šahovski trener u Banjaluci.
7. 11. 1975
Osnovan Univerzitet u Banjaluci
Prilikom osnivanja u sastavu Univerziteta bilo je pet fakulteta: Tehnološki, Elektrotehnički, Mašinski, Ekonomski i Pravni.
Broj članica konstantno se povećavao, od početnih 5 fakulteta (1975) do današnjih 17(2020) 17 fakulteta na kojima se izvodi 55 studijskih programa. Član je EUA (Evropske univerzitetske asocijacije).
11.4.1976
Rukometaši Borca postali šampioni Evrope
Uspjeh ostvaren pobjedom nad danskom Fredericijom pred punim "Borikom" rezultatom 17:15
Radost navijačima donijeli su Milorad Karalić, Zdravko Rađenović, Nedeljko Vujinović, Abas Arslanagić, Dobrivoje Selec, Momir Golić, Borislav Golić, Nebojša Popović, Miro Bjelić, Rade Unčanin, Slobodan Vukša i Zoran Ravlić te trener Pero Janjić.
1976
Osnovan je vokalni ansaml Banjalučanke pod rukovodstvom Ante Šašica
Kroz Hor je prošlo više od 100 djevojaka. I svaka generacija je plijenila ljepotom i pjesmom.
Hor je djelovao do 1990. Nakon četverogodišnje pauze nastavlja sa radom pod vođstvom profesora Branislava Đakovića i Aleksandre Ostojić. Danas „Banjalučanke” pjevaju pod umjetničkim rukovodstvom kompozitora i dirigenta Mladena Matovića.
21. 3. 1978
U dvorani Borik igrano finale kupa Radivoja Koraća
Zlatno doba Ju košarke ostavilo je trag i u Boriku: Praja 48, Kića 33, Mirza 32, Varaja 22…
U dramatičnoj utakmici, poslije 40 minuta igre bilo je nerešjeno (101:101), da bi “crno-beli” slavili pobjedu nad “Sarajevskim studentima” poslije produžetka – 117:110.
27.9.1978.
U Domu milicije u Sarajevu izvedena prva bosanskohercegovačka opera
Operu je komponovao Vlado Milošević a libreto napisao Ranko Risojević.
Opera je doživjela neuspjeh i djelo dvojice Banjalučans je otišlo u zaborav.
1979
Izgrađena prva faza bolnice na Paprikovcu
Ova bolnica je vremenom prerasla u Univerzitetski klinički centar
19.-26.9.1980
Održano Evropsko prvenstvo u košarci za žene
Sem u Banjaluci utakmice igrane u Prijedoru, Maglaju i Bosanskom Brodu.
Zlatnu medalju superiorno osvojio Sovjetski Savez, pobjedom nad Poljskom 95:49.
Reprezentacija Jugoslavije osvojila treće mjesto pobjedm nad Čehoslovačkom 61:57.
11.8.1984.
Anton-Ante Josipović postao prvi pojedinačni olimpijski šampion iz Banjaluke
Na Olimpijadi u Los Anđelesu Josipović osvojio zlatnu medalju u poluteškoj kategoriji u boksu.
Jedini sportista iz BiH koji je osvojio pojedinačno olimpijsko zlato.
25.3. 1987.
Banjaluka je bila domaćin fudbalerima Jugoslavije i Austrije.
Zabilježna je rekordna posjetao od 25.000 gledalaca
Za tribine Gradskog stadiona tražila se karta više. Jugoslavija je pobjedila rezultatom 4:0.
11. 5. 1988
FK Borac jedini drugoligaš koji je osvojio fudbalski kup SFR Jugoslavije
U Beogradu na stadion JNA Borac pobjedio Crvenu Zvezdu 1:0
26. avgust 1990
U Banjaluci umro Stanko Rakita
Zbog svojih pjesama u čitankama spada u red najobljivanijih i najčitanijih pjesnika u SFRJ.
Naročito je stekao popularnost svojim pjesmama o Titu. Starije generacije sigurno se sjećaju Ponosnih rijeka, koje su vidjele Tita.
1991
Održan popis koji pokazuje da u gradu živi 195.692 stanovnika
Srbi: 106826 (54,58%), Hrvati: 29026, Muslimani 28558, Jugosloveni 23656.
1992-1995
Rat bez imena i smisla
Jedna od presuda u Hagu kaže da je to bio: tragičan sukob u regionu u periodu 1992-1995.
Kao posljedica rata Banjaluku je napustilo 80% nesrpskog stanovništva. Poslije rata vratio se tek neznatan dio.
22.3.1993.
Umro profesor Ivo Nakić urbana legenda grada
Profesor Nakić se smatra za najomiljenijeg profesora banjalučke Gimnazije
Svojim manirima ostao je u sjećanju mnogih generacija đaka, ali ne samo đaka.
1993
Osnovan Dječiji hor „Vrapčići” kao Hor Krajiškog dječijeg pozorišta
U kratkom periodu ovaj Hor postaje miljenik cijelog grada, a vremenom i prepoznatljiv simbol.
Danas su Vrapčići raspjevaniji nego ikad i pjevaju pod rukovodstvom profesora Baneta Đakovića. Zahvaljujući ovom Horu Banjaluka organizuje festival dječije pjesme, popularni Đurđevdanski festival.
septembar 1996
Održan prvi Međunarodni sajam Knjige
Prvi sajma knjige održan je u Banskom Dvoru, kasnije je mijenjao lokacije, a tradicionalno se održava u Dvorani Borik.
Mijanjali su se i organizatori, sponzori i pokrovitelji.
Tradicionalno ga organizuje Glas Srpske pod pokroviteljstvom Vlade Republike Srpske, druge nedelje u septembru.
2001
Osnovan Tamburaški orkestar Banjaluka
Glavni nosilac i promoter tamburaške muzike u Banjaluci. Dirigent i stručni rukovodilac orkestra je Zdravko Ćosić.
U sklopu svog rada orkestar je domaćin i organizator međunarodnog festivala tamburaških orkestara Veče uz tamburu.
22. 5.2003.
Papa Jovan Pavle Drugi posjetio Banjaluku
Prilikom posjete Papa proglasio blaženim katoličkog laika Ivana Merza rođenog u Banjaluci
Na misnom slavlju bilo je oko 40.000 hodočasnika, 360 svećenika i 40 kardinala, nadbiskupa i biskupa iz cijele Evrope - Italije, Mađarske, Rumunije, Austrije, Hrvatske, Slovenije, Češke, Srbije i Crne Gore.
18. 5. 2004.
Umro Sredoje Zekanović
Sportski radnik i entuzijasta najzaslužniji za mnogobrojne titule i pobjede banjalučkih boksera
Sredoje Zekanović se mogao pohvaliti i da je stvorio jednog evropskog i jednog olimpijskog šampiona: Marijana Beneša i Antona Josipovića.
novembar 2007
Vlada uselila u novi Administrativni centar Vlade Republike Srpske
Administrativni centar služi za smještaj institucija Republike Srpske, prije svega Vlade.
Čini ga Zgrada Vlade (najviša zgrađevina u Banjaluci, 17 spratova), kompleks ABC lamela i trg.
jul 2008
Održan prvi Demo fest
Najveći festival demo bendova u jugoistočnoj Evropi
Festival se održava svake godine tokom mjeseca jula u Banjaluci
17.5.2009
Otvoreno Svjetsko prvenstvo u raftingu “Banjaluka 2009”
Šampionat je sem na Vrbasu jednim dijelom održano i na Tari u Foči
Tokom sedam dana najbolji rafteri svijeta sa pet kontinenata takmičili su se u četiri discipline – spust, sprint, slalom i “hed tu hed”.
14.1.2010.
Počeo sa radom Banjalučki Simfonijski orkestar
Filharmonija za sada registrovana kao udruženje građana.
Banjalučki simfonijski orkestar održao je u proteklih 10 godina 50-tak koncerta. Članovi i rukovodstvo se nadaju da će za desetogodišnjicu rada postati i formalno institucionalizovani sa stalnim angažmanom i repertoarom.
2008-2011
Sagrađen hram ukrajinske grkokatoličke parohije Hrista Carja Banja Luka
Zbog svoje neobičnmosti i ljepote „Plava crkva“ je postala jedan od simbola grada.
Ukrajinska grkokatolička crkva Hrista Carja je srušena za vrijeme II Svjetskog rata. Obnova crkve je počela 1998. godine, a zidarski radovi su završeni 2010. godine.
18.11.2012
"Majka hrabrost" izgubila posljednju bitku u KBC-u Banjaluka
Jelena Trikić žrtvovala svoj život za život još nerođenog djeteta.
Jelena je početkom oktobra rodila zdravog dječaka uprkos tumoru na mozgu. Bolest joj je otkrivena 2007. godine i imala je dvije operacije. Odbila je da se liječi jakim citostaticima kako bi imala mogućnost da ostane trudna
1. do 15. oktobr 2013.
Prema nezvanični rezultatima popisa u Banjaluci živi 185.042 stanovnika
Nacionalni sastav 165.750, Srbi, 7.681 Bošnjaka i 5.104 Hrvata
2. 9. 2014.
Svečano otvoren Јevrejski kulturni centar "Arie Livne"
Unutar objekta izgrađena je i mala sinagoga.
Nekada davno Banjaluka je bila najjača jevrejska opština u regionu. Danas se u Banjaluci brojnost jevrejskih porodica mjeri desetinama.
15.5.2014.
Banjaluku, Republiku Srpsku i kompletnu Bosnu i Hercegovinu su zadesile katastro
Srećom u Banjaluci nisu zabilježene ljudske žrtve
Najdramatičnije je bilo u noći četvrtak na petak (15/16 maj 2014) i od petka popodne Vrbas je počeo da se povlači. Velike štete nanijela je i Vrbanja naročito na mjestu gdje se ulijeva u Vrbas.
26. 11.2014.
Zmijanjski vez uvršten u UNESCO Reprezentativni popis nematerijalne baštine čovj
Zmijanjski vez je specifična tehnika vezenja koju koriste žene iz okoline Banjaluke u selima na području Zmijanja.
Plave niti na bijelom platnu osnova su zmijanjskog veza. Koristi se za ukrašavanje ženske odjeće i predmeta u domaćinstvima, uklјučujući vjenčanice, marame, halјine i postelјinu. Vez sadrži snažnu simboliku koja se prenosi generacijama.
1.2.2015.
U Banjaluci umro Jovan - Joco Bojović
Pjesme mu zastupljene u pjesničkoj hronici "Poezija dvadesetpetorice" i prevođene na nekoliko jezika.
Nekoliko njegovih pjesama je komponovao Vlado Milošević za filharmoniju i bariton. Bio je sportski radnik, gimnastičar, trener dizača tegova i veliki zaljubljenik u Vrbas i vrbaski čamac-dajak.
22.05.2015
Reprezentacija BiH osvojila srebrenu i bronzanu medalju na Evropskom prvenstvu u
BH tim, sastavljen od članova banjalučkog Dajak kluba, osvojio je srebrenu medalju u spustu i bronzanu medalju u sprintu.
Od 20. do 25 održano Evropsko prvenstvo u raftingu “Banjaluka – Vrbas 2015” na kojem učestvovalo oko 400 takmičara iz 17 zemalja
7. 5.2016.
Svečanost otvoranja obnovljene Ferhadija
Uz prisustvao velikog broja vjernika i velikodostojnika svih konfesija obnovljena najpoznatija džamija u Banjaluci
Na svečanosti otvaranja obnovljene džamije skupilo se više od 10 000 vjernika. Većina je stigla iz rasijanja u preko 150 autobusa.
4.5.2016
Umrla Jadranka Stojaković u 66 godini života
Poznata estradna umjetnica i kantautor
Sahranjena je s gitarom dok su grobljem u banjalučkom naselju Vrbanja odzvanjale melodije njenih pjesama. Duže vrijeme je bolovala, a preminula je banjalučkom Specijalnom centru “Ivan Pavao II” Dom za starije osobe.
13.1.2018.
Održan prvi banjalučki “Ćevap fest”
Termin "Ćevap festa" je promjenjen i tradicionalno se održava u okviru manifestacije „Proljeće u Banjaluci“.
Kulinarska smotra u čast najpoznatijeg banjalučkog gastro brenda. Banjalučani nemaju dilemu ko “banjalučki ćevap u pločicama je daleko ukusniji od bilo kog drugog ćevapa”.
18. 3. 2018
Nestao David Dragičević, dvadesetjednogodišnji mladić iz Banjaluke
Nakon pronalaska Davidovog tijela nekoliko stotina građana Banjluke održalo je protest tražeći da se pronađu krivci.
Javila se sumnja u rad policije i državnih organa. Protesti su se nastavili i nastao je čitav jedan pokret: “Pravda za Davida”.
4.9.2018
Umro Marjan Beneš
Najvoljeniji i najsrčaniji jugoslovenski bokser svih vremena.
Banjaluka je imala mnogo poznatih i uspješnih boksera. Ali svi kad spomenu boks i Banjaluku pomisle na Marjana Beneša. Uz Matu Parlova, mnogi ga smatraju najboljim bokserom svih vremena sa prostora bivše Jugoslavije.
2019
Objavljen roman „Mulat albino komarac“ roman Steve Grabovca
Roman o traganju za srećom mladih ljudi kojima su ratovi, borci za nacionalnu stvar i tranzicije oduzeli svaku nadu.
Ovim romanom koji je ušao u najuži izbor za NIN-ovu nagradu banjalučki pisac Stevo Grabovac potvrdio ugled pisca “izgubljene generacije” koja poslije rata neuspješno pokušava da pronađe smisao života i zdovoljstvo.
5.3.2020.
Banjaluku i ostatak svijeta zadesila pandemija korona virusa kovid-19
Prvi zabilježeni slučaj u Banjaluci regidtovan je kod jedne osobe koja se vratila iz Italije krajem februara.
U Banjaluci i Republici Srpskoj 29.3.2020. proglašeno je Vanredno stanje. Pošto pandemija i dalje traje o posljedicama može samo da se nagađa.
Banjaluka kroz vijekove
